Σύντομη Ιστορία του γραφικού περιβάλλοντος στους υπολογιστές

Πότε και πως ξεκίνησε το γραφικό περιβάλλον στους υπολογιστές μας; Πως φτάσαμε να έχουμε μια πληθώρα γραφικών περιβαλλόντων και πως επηρεάστηκαν μεταξύ τους στην διαμόρφωση του τρόπου λειτουργίας τους; Στο παρόν άρθρο θα κάνουμε μια σύντομη ανασκόπηση της ιστορίας του γραφικού περιβάλλοντος στους υπολογιστές.

Ας προσπαθήσουμε να ταξιδέψουμε νοητικά σε μια εποχή που οι υπολογιστές θεωρούνταν εργαλείο αποκλειστικά για μεγάλες επιχειρήσεις. Καμία εταιρεία, τότε δεν είχε βλέψεις να προωθήσει τον υπολογιστή ως προϊόν για το ευρύ κοινό.

Όπως είδαμε και στο άρθρο Τερματικό του Linux: Γιατί υπάρχει ακόμα και σήμερα η αλληλεπίδραση του χρήστη με τους υπολογιστές ήταν μέσω κάποιου κελύφους γραμμής εντολών ήτοι τερματικό. Με λίγα λόγια θεωρούνταν ένας αυτονόητος τρόπος για να δουλέψεις.

Εν αρχή ήταν… η XEROX

Όλα άλλαξαν όταν η XEROX, η γνωστή σε όλους μας εταιρεία που ασχολείται με οτιδήποτε έχει να κάνει με έγγραφα (και αυτοαποκαλείται The Document Company), παρουσίασε στις αρχές του ’70 τον Xerox/Alto, ένας υπολογιστή το οποίο οι περισσότεροι συμφωνούν ότι ήταν ο πρώτος προσωπικός υπολογιστής.

Οι προδιαγραφές του; Είχε ένα γραφικό περιβάλλον (το πρώτο GUI), ήταν εφοδιασμένος με ποντίκι και ο χρήστης μπορούσε να εκτυπώσει σε έναν εκτυπωτή laser ό,τι ακριβώς έβλεπε στη ασπρόμαυρη οθόνη ανάλυσης 808×606. Προσέξτε… ό,τι έβλεπε στην οθόνη μπορεί για εμάς να είναι αυτονόητο, για εκείνη την εποχή ήταν επανάσταση. Α, να μην ξεχάσουμε να αναφέρουμε ότι μπορούσε να συνδεθεί με άλλους προσωπικούς υπολογιστές μέσω ενός συστήματος που ονομαζόταν ethernet!

Δυστυχώς, οι τεχνικοί δεν κατάφεραν ποτέ να πείσουν τη «μαμά» Xerox να βγάλει στην αγορά ένα μηχάνημα που μόνο τα μέρη του κόστιζαν 10.000 δολάρια…

Apple Lisa

Το 1979, όμως είχε συμβεί κάτι που έμελλε να είναι σταθμός στην ιστορία των GUI. Ο Steve Jobs, 24 ετών και ιδρυτής της Apple που εκείνη την εποχή έκανε τρελές πωλήσεις στα Apple II (που πρωτοπαρουσιάστηκαν το 1977), δέχεται πρόσκληση να επισκεφθεί το εργαστήριο της XEROX το PARC. Όπως ομολογεί και ο ίδιος, τα επιτεύγματα που είδε εκεί τον άφησαν άφωνο. Αυτό που τον εντυπωσίασε όμως περισσότερο ήταν το γραφικό περιβάλλον του Alto.

Το 1983, η Apple παρουσιάζει το αποτέλεσμα των προσπαθειών της, τη Lisa ή, όπως επίσημα ονομαζόταν, το Lisa Office System. Η Lisa, προκάτοχος του Macintosh το οποίο βγήκε λίγο αργότερα, ήταν το πρώτο εμπορικό προϊόν με γραφικό περιβάλλον.

Η απάντηση του Unix

Βρισκόμαστε πλέον στη δεκαετία του 1980 και το Unix έχει στην πλάτη του ήδη δέκα χρόνια ζωής. Το 1984, το MIT έχει ξεκινήσει το project Athena που σκοπό είχε τη χρησιμοποίηση δικτυωμένων σταθμών εργασίας για εκπαιδευτικούς και άλλους σκοπούς. Αποφασίστηκε η υλοποίηση ενός πρωτοκόλλου για την αλληλεπίδραση των χρηστών με τα τερματικά που δεν θα εξαρτιόταν από μία πλατφόρμα UNIX και το οποίο θα επέτρεπε την αποστολή γραφικών δεδομένων μέσα από ένα δίκτυο.

Το αποτέλεσμα ήταν το X Window System. Το 1986, η ομάδα ανάπτυξης του Athena αποφάσισε να δώσει τον κώδικα που είχε αναπτύξει, σε όλους τους ενδιαφερόμενους. Τελικά, το 1988, το MIT δημιούργησε ένα κονσόρτσιουμ, στο οποίο συμμετείχαν οι περισσότεροι από τους κορυφαίους κατασκευαστές σταθμών εργασίας της εποχής (όπως οι Appolo, Apple, HP, ΑΤ&Τ, DEC, SUN, IBM και Tektronix) με σκοπό την περαιτέρω ανάπτυξη του X Window System.

Τα X δεν ήταν ένα GUI αλλά απλά ένα πρωτόκολλο. Δεν άργησαν όμως να εμφανιστούν και τα GUI για X. Ένα από τα πρώτα GUI για X Windows ήταν το X.Desktop της αγγλικής IXI Ltd. Το περιβάλλον αυτό κατάφερνε να κρύψει σε σημαντικό βαθμό το «δύστροπο» Unix που υπήρχε από κάτω του, ενώ παρουσίαζε και μερικές καινοτομίες, όπως αυτό που ονομάζουμε σήμερα drag’n’drop.

Επίσης, το X.Desktop είχε την ασυνήθιστη για την εποχή δυνατότητα, ρύθμισης και τροποποίησης της συμπεριφοράς του. Διορθώνοντας ένα configuration file, ο χρήστης μπορούσε να αλλάξει τα εικονίδια που χρησιμοποιούνταν, αλλά και τις ενέργειες που θα εκτελούνταν, όταν έκανε κλικ σε αυτά! Οι περισσότερες (αν όχι όλες) εταιρείες που έφτιαχναν Unix workstations να χρησιμοποιούσαν τα X Windows, αλλά η καθεμία είχε τη δική της άποψη:

• DECwindows από την DEC,
• CXI από τη HP (αναπτυγμένο με τη συνεργασία της Microsoft)
• Open Desktop από τη SCO
• και Open Look από τη Sun

NeXT Computers

To 1985 οι πωλήσεις του Macintosh είναι χαμηλές αφού η IBM με τα IBM PC έδειχνε να κυριεύει την αγορά. Ο διευθυντής της Apple, John Sculley, που ο ίδιος ο Jobs είχε φέρει στην Apple από την Pepsi, προτείνει ένα σχέδιο για τη σωτηρία της εταιρείας στο διοικητικό συμβούλιο. Το σχέδιο, αν και δεν περιλαμβάνει τον Jobs, γίνεται αποδεκτό και ο Jobs εξαγριωμένος αποχωρεί από την εταιρεία.

Ο Jobs λοιπόν αφού ίδρυσε τη NeXT, τον Αύγουστο του 1988 παρουσιάζει «το μηχάνημα της δεκαετίας του ’90», το NeXT Computer. Το NeXT Computer είναι πραγματικά ένα πρωτοποριακό μηχάνημα από κάθε άποψη:

• λειτουργικό σύστημα Unix
• εντυπωσιακή εμφάνιση που βασιζόταν στο Display Postscrip της Adobe και όχι στα X Windows
• εξελιγμένες δυνατότητες παραγωγής ψηφιακού ήχου και επεξεργασίας αναλογικού σήματος,
• rewritable(!) CD αντί για δισκέτες

Πρωτοποριακό μηχάνημα το NeXT αλλά ακριβό και για μία ακόμη φορά ένα εντυπωσιακό προϊόν θα αποτύχει, γιατί η αγορά δεν είναι έτοιμη για αυτό. Ένα βίντεο που αξίζει να το δείτε για να καταλάβετε την τεχνολογική υπεροχή του NeXTSTEP

Όσοι θέλουν να πάρουν μια γεύση από εκείνο το γραφικό περιβάλλον, μπορούν να δοκιμάσουν στην διανομή Linux που χρησιμοποιούν το GNUStep ή να διαβάσουν το αντίστοιχο άρθρο : GNUstep: Το Desktop γραφικό περιβάλλον για τους νοσταλγούς του NeXT Computer

MS-DOS και Windows

Από το 1982 η Microsoft συνεργάζεται με την Apple για τη δημιουργία εφαρμογών για το Macintosh το οποίο σίγουρα της δίνει μία πολύ καλή γνώση του GUI της Apple.

Από την άλλη, συνεργάζεται με τη HP στο χώρο των X Windows (όπως αναφέραμε πάνω). Αυτό όμως που της δίνει μεγαλύτερη δύναμη είναι η συνεργασία της με την IBM για το PC-DOS, που αργότερα ονομάστηκε MS-DOS.

Ήδη από το 1983, η Microsoft έχει ανακοινώσει την ανάπτυξη των Microsoft Windows, τα οποία εμφανίζονται τελικά το Νοέμβριο του 1985 (Version 1.0). Τα Windows 1.0 μπορεί να μην ξεκίνησαν τίποτα σημαντικό από τεχνολογικής άποψης στον τομέα των GUI, έδωσαν όμως την αφορμή να ξεκινήσουν οι γνωστοί δικαστικοί αγώνες στο χώρο μεταξύ Apple και Microsoft.

Το 1990 η Microsoft παρουσιάζει τα Windows 3.0 και οι χρήστες των PC, που ήταν συνηθισμένοι στο DOS, θεωρούν ότι ήλθε επιτέλους η ώρα να αποκτήσουν αυτό που ενδόμυχα πάντοτε επιθυμούσαν: κάτι που ακόμη και αν δεν είναι Macintosh, να μοιάζει με Macintosh.

Τα MS Windows 3.0, από τεχνολογικής άποψης ναι μεν απέχουν πολύ από το να απειλήσουν το Macintosh, τρέχουν όμως στην πιο διαδεδομένη πλατφόρμα, την IBM PC και αποτελούν τεράστια βελτίωση σε σχέση με το DOS (που βέβαια απαιτείται για να τρέξουν). Αποτέλεσμα; Ένα χρόνο μετά την κυκλοφορία τους, η Microsoft έχει πουλήσει περισσότερα από 30 εκατομμύρια αντίτυπα (και κυκλοφορούν βέβαια και αμέτρητες παράνομες κόπιες τους ).

Από εξυπνάδα ή αδυναμία, ο Bill Gates δεν κάνει και πολλά για να αποτρέψει την πειρατεία των προγραμμάτων της εταιρείας του και αυτό βοηθά όσο τίποτε άλλο στην εξάπλωσή τους. Η χαριστική βολή σε κάθε πιθανό αντίπαλο της Microsoft θα δοθεί τον Αύγουστο του 1995, με την παρουσίαση των Windows 95. Η Microsoft είναι πλέον μια από τις μεγάλες εταιρείες Πληροφορικής και έχει τη δυνατότητα να δαπανήσει 300 εκατομμύρια δολάρια για τη διαφήμιση και την προώθηση των Windows 95. Ατελείωτες ουρές παρουσιάζονται σε καταστήματα όλου του κόσμου στις 24 Αυγούστου, την ημέρα της επίσημης διάθεσής τους στην αγορά. Το γεγονός είναι δικαιολογημένο, γιατί τα Windows 95 κρύβουν εντελώς το DOS κάτω από ένα πραγματικά καλό GUI. Αυτός ήταν και ο λόγος της επικράτησις τους στην παγκόσμια αγορά… Όχι γιατί είχαν εύχρηστο GUI αλλά επειδή έτρεχαν στην «ανοιχτή αρχιτεκτονική» της IBM, που ήταν η ποιο διαδεδομένη αρχιτεκτονική PC στον κόσμο.

Όσοι δεν τα πρόλαβαν, μπορούν να δοκιμάσουν το Windows 95 μέσα απο το browser τους ή να το κατεβάσουν ως εφαρμογή στον υπολογιστή τους:

• Windows 95 (στον browser – project του Slack developer, Felix Rieseberg)
• Εφαρμογή Windows 95 ( Electron App)

Linux: Ένα λειτουργικό σύστημα … έτσι για χόμπι

Παράλληλα το 1991 ο Linus Torvalds εμφανίζει έναν Unix’οειδές λειτουργικό έτσι για … χόμπι….

Πολύ σύντομα, πάνω στο Linux ενσωματώνεται το X Windows που είχε αναπτυχθεί για UNIX και το 1997-98 εμφανίζεται το περιβάλλον εργασίας KDE (Kool Desktop Environment)

Η αμφιλεγόμενη τότε άδεια χρήσης της QT βιβλιοθήκης στο οποίο βασίζεται το KDE, οδηγεί στην ανάγκη το 1997 να δημιουργηθεί το GNOME (GNU Network Object Model Environment).

Σήμερα υπάρχουν πάρα πολλά γραφικά περιβάλλοντα εργασίας για το Linux. Ουσιαστικά, κάθε γραφικό περιβάλλον καθορίζει ένα ξεχωριστό στυλ Graphical User Interface (GUI).

Μάλιστα, κάποια γραφικά περιβάλλοντα εκτός από διαφορετικό διαχειριστή παραθύρων, μπάρες, μικροεφαρμογές κ.ο.κ, αποτελούν και μια πλατφόρμα ανάπτυξης εφαρμογών, δηλαδή έχουν τις δικές τους ξεχωριστές εφαρμογές (που παίζουν όμως παντού).

Για παράδειγμα, το KDE και το Gnome έχουν ξεχωριστές εφαρμογές με ξεχωριστές ρυθμίσεις που κάνουν την ίδια δουλειά (π.χ. οι εφαρμογές Dolphin στο KDE και Files στο Gnome, κάνουν το ίδιο πράγμα: διαχείριση αρχείων). Επίσης, αυτά τα δύο μεγάλα γραφικά περιβάλλοντα παρέχουν και βιβλιοθήκες πάνω στις οποίες έχουν χτιστεί άλλα γραφικά περιβάλλοντα όπως LXDE, MATE, Cinammon (GTK) και LXQT (QT)

Τώρα, κάθε γραφικό περιβάλλον αναπτύσσεται ως Project ανεξάρτητα από τις διανομές Linux. Έτσι άλλοι προγραμματιστές αναπτύσσουν το Gnome, άλλοι αναπτύσσουν το KDE, και όλοι αυτοί συνήθως δεν έχουν καμία σχέση με όσους δουλεύουν στο Ubuntu, το Debian, το openSUSE, κλπ.

Οι περισσότερες διανομές Linux, τώρα, στα πλαίσια της προσπάθειάς τους να αποκτήσουν κάποια ξεχωριστή ταυτότητα από τις υπόλοιπες επιλέγουν και προσφέρουν στον χρήστη ένα από αυτά τα γραφικά περιβάλλοντα, ελαφρώς παραλλαγμένο απ’ αυτό που δίνει το αρχικό project. Για παράδειγμα, το Ubuntu παίρνει το ‘καθαρό’ Gnome και του βάζει άλλα εικονίδια, χρώματα, wallpapers κλπ και το βάζει στην διανομή.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η διανομή σε περιορίζει. Όπως θα έχετε δει στο άρθρο Τι είναι διανομές, ποιες οι διαφορές τους και τι είναι κοινότητες μια διανομή Linux αποτελείται απο «στρώματα» που αναπτύσσονται ανεξάρτητα και στις περισσότερες διανομές μπορείς να εγκαταστήσεις και δεύτερο και τρίτο γραφικό περιβάλλον, από το διαχειριστή πακέτων της διανομής LInux. Τα αρχεία σου εξακολουθούν να είναι στη θέση τους. Αυτό που αλλάζει είναι η όψη, αλλά και το που βρίσκονται οι μπάρες, ποιες μικροεφαρμογές έχουν πάνω τους κοκ.

Αυτός είναι και ο λόγος που στα περισσότερα βοηθήματα και οδηγίες για το Linux χάριν

συντομίας προτείνουν να ανοίξεις ένα τερματικό και να δώσεις μια εντολή… Γιατί αλλιώς θα πρέπει για την ίδια δουλειά κάθε φορά να γράφονται 100 οδηγίες ανάλογα με την διανομή Linux και το GUI. Οπότε οι περισσότεροι καταφεύγουν να δίνουν οδηγίες με χρήση τερματικού.

Επίλογος

Ήταν μια σύντομη ιστορική αναδρομή, για το πως ξεκίνησε και δημιουργήθηκε το γραφικό περιβάλλον στους υπολογιστές αλλά και το πως φτάσαμε στο σήμερα να έχουμε μια πληθώρα γραφικών περιβαλλόντων για κάθε γούστο και δουλειά