Στο προηγούμενο άρθρο κάναμε τα πρώτα βήματα και γράψαμε το πρώτο μας κείμενο επιτυχώς. Στο σημερινό άρθρο πηγαίνουμε παρακάτω με στόχο να δώσουμε στα γραφόμενα μας την επιθυμητή μορφή.

Τα πακέτα που θα αναφερθούν σήμερα είναι κάποια από τα πολλά που υπάρχουν διαθέσιμα στις διανομές texlive και MikTeX. Εμείς θα αναφερθούμε σε αυτά που χρησιμοποιούνται ευρέως καθώς και σε μερικές ειδικές περιπτώσεις που θα μας λύσουν τα χέρια όσο προχωρούμε στα ενδότερα της LaTeX.

Preamble και παραμετροποίηση

Όπως είδαμε σε προηγούμενο άρθρο το πρώτο κομμάτι της παραμετροποίησης του κειμένου μας θα καταστεί εφικτό με την προσθήκη των κατάλληλων πακέτων στο preamble. Στο παράδειγμα που ακολουθεί θα αναλύσουμε το .tex αρχείο που θα χρησιμοποιήσουμε για να δώσουμε μια συγκεκριμένη μορφολογία στα κειμενα μας.

\documentclass[a4paper,titlepage,oneside,12pt]{article}
    \usepackage{fontspec}
    \usepackage{xunicode}
    \usepackage{xltxtra}
    \usepackage{xgreek}
    \usepackage{graphicx} %πακέτο για εισαγωγή γραφικών
    \usepackage{hyperref} %πακέτο για εισαγωγή υπερσυνδέσμων
    \setmainfont[Mapping=tex-text]{Ubuntu}

\title{Cerebrux - Μάθε παιδί μου Linux}
\author{Εσείς}
%\date{Η ημερομηνία που θέλουμε} %κάνοντας uncomment ορίζουμε την ημερομηνία που θέλουμε

\begin{document}
\maketitle  

\section{Το Λειτουργικό Σύστημα Linux} 

\begin{figure} [!hbp]
\centering
% Εξασφαλίζουμε το μέγιστο μέγεθος για την εικόνα, χωρίς να χαλάμε τις
% αναλογίες της. Το αρχείο πρέπει να βρίσκεται στο ίδιο directory
% με το αρχείο μας.
\includegraphics[width=1\linewidth]{linux-logo.png} 
\caption{Λογότυπο του Linux}
\end{figure}

\subsection{Ορισμός}
\textbf{Τι είναι το Linux;}\\
\textit{Το Linux (Λίνουξ) ή GNU/Linux (Γκνού/Λίνουξ),είναι ένα λειτουργικό σύστημα που αποτελείται από ελεύθερο λογισμικό. Η χρήση του είναι παρόμοια με αυτή του Unix, αλλά όλος ο πηγαίος κώδικας του έχει γραφτεί από την αρχή ως ελεύθερο λογισμικό υπό την ελεύθερη άδεια χρήσης GNU General Public License\footnote{\url{https://el.wikipedia.org/wiki/Linux}}}

\end{document}

Πριν προχωρήσουμε …

…καλό είναι να κάνουμε μια αναφορά στο πως σχολιάζουμε στον κώδικα μας έτσι ώστε να γνωρίζουμε κάθε πακέτο τι χρησιμότητα έχει, αλλά και γενικές πληροφορίες σχετικά με τον συγγραφέα του αρχείου κτλ. Ο σχολιασμός του κώδικα μας ξεκινά μετά την εισαγωγή του συμβόλου «%» (χωρίς τα «»). Επιπλέον υπάρχουν κάποιες λεπτομέρειες που ενώ φαινομενικά δεν φαίνονται σημαντικές , μπορούν να κάνουν τη ζωή μας δυσκολότερη όσο προχωρούμε στη συγγραφή ολοένα και πιο σύνθετων κειμένων.

Ειδικοί χαρακτήρες

Ας υποθέσουμε ότι μέσα στο κείμενο μας θέλουμε να γράψουμε την πρόταση

"οι πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 50% τον τελευταίο χρόνο"

Τη στιγμή που θα παράγουμε το τελικό μας .pdf αρχείο θα διαβάζουμε αντί της παραπάνω πρότασης το

"οι πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 50"

Αυτό συνέβη διότι στη LaTeX οι ειδικοί χαρακτήρες αποτελούν συνθετικά εντολών και εκτελούν συγκεκριμένες λειτουργίες. Οι χαρακτήρες αυτοί είναι

$ & % # _ { }

και προκειμένου να εμφανιστούν σωστά στο κείμενο μας πρέπει απαραίτητα να συνοδεύονται από το σύμβολο \

\$ \& \% \# \_ \{ \}

Κενές Θέσεις

Γενικά η LaTeX έχει κάποιες εμμονές σχετικά με τη διάταξη του κειμένου. Θα το παράγει βάσει των παραμέτρων που θα ορίσουμε και ΟΧΙ βάσει του τρόπου με τον οποίο θα συνταχθεί αυτό. Για αυτό το λόγο κενά στην αρχή μιας γραμμής δε λαμβάνονται υπόψη όπως επίσης απαρατήρητες περνούν οι παραπάνω της μιας κενές θέσεις μεταξύ των γραμμάτων. Τέλος η μια κενή γραμμή μεταξύ των κειμένων σηματοδοτεί την έναρξη νέας παραγράφου.

Επομένως το κείμενο

     Ν ύ     χ    τ          α

θα μας δώσει υποχρεωτικά

Ν ύ χ τ α

Το πακέτα graphicx και hyperref

Όπως θα προσέξουμε στο preamble του παραδείγματος εισήχθησαν δυο νέα πακέτα που δεν υπήρχαν στο παράδειγμα του προηγόυμενου άρθρου. Αυτά τα πακέτα θα μας επιτρέψουν να εισάγουμε εικόνες και υπερσυνδέσμους (links) στο κείμενο μας ούτως ώστε αυτό να παρουσιαστεί όσο το δυνατόν πληρέστερο.

Μια εικόνα = μερικές γραμμές κώδικα

Κάπως έτσι θα παραφράσουμε το γνωστό γνωμικό έτσι ώστε να μπορέσουμε να εξηγήσουμε πως εισάγουμε εικόνες στη LaTeX. Στο παράδειγμα μας εισάγουμε την εικόνα μας στο κομμάτι του κώδικα

\begin{figure} [!hbp]
\centering
% Εξασφαλίζουμε το μέγιστο μέγεθος για την εικόνα, χωρίς να χαλάμε τις
% αναλογίες της. Το αρχείο πρέπει να βρίσκεται στο ίδιο directory
% με το αρχείο μας.
\includegraphics[width=1\linewidth]{linux-logo.png} 
\caption{Λογότυπο του Linux}
\end{figure}

Όπου η παράμετρος [!hbp] μας εξασφαλίζει ότι η εικόνα μας θα τοποθετηθεί εκεί που τη βάλαμε και όχι κάπου αυθαίρετα στο κείμενο (είπαμε η LaTeX θέλει να τα ξέρει όλα τι κάνετε με το κείμενο και τις εικόνες σας) ενώ μέσω της εντολής \centering όπως υποδηλώνει και η ίδια, την κεντράρουμε. Ως γνωστόν στα παραδοσιακά κείμενα, οι εικόνες εμπεριέχονται μέσα στο αρχείο. Αντιθέτως στη LaTeX όλα τα απαραίτητα αρχεία πρέπει να περιλαμβάνονται στο φάκελο του .tex αρχείου.

Η εικόνα μας θα εισαχθεί μέσω της εντολής \includegraphics και μέσω της παραμέτρου [width=1\linewidth] (αν επιθυμούμε να μικρύνει η εικόνα μας αντικαθιστούμε το 1 με έναν αριθμό μικρότερο του πχ. 0.95) είναι βέβαιο ότι αυτή δε θα ξεφύγει των πλαισίων του κειμένου ενώ ταυτόχρονα θα αλλάξει τις διαστάσεις της για να χωρέσει, χωρίς να χαλάσει τις αναλογίες της. Τέλος με την \caption δίνουμε έναν υπότιτλο για να βοηθήσουμε καλύτερα στην επεξήγηση της.

Υπερσύνδεσμοι

Υπάρχουν πολλά πακέτα που μετατρέπουν το κείμενο σε υπερσύνδεσμο (hyperlink) αλλά προσωπικό αγαπημένο είναι το hyperref . Δεν είναι μόνο ότι μετατρέπει τα κείμενα σε links, αλλά επιπλέον εμφανίζει μικρά χρωματιστά πλαίσια ανάλογως αν έχουμε υπερσύνδεσμο, αναφορά ή βιβλιογραφία. Εμείς χρησιμοποιήσαμε το hyperref για να ορίσουμε το link στο υποσέλιδο του κειμένου μας μέσω της εντολής

\url{https://el.wikipedia.org/wiki/Linux}

Τίτλος, κεφάλαια και σημειώσεις υποσελίδου

Τίτλος, συγγραφέας και ημερομηνία

Επειδή εισαγάγαμε στο \documentclass την επιλογή titlepage μπορούμε να ξεκινήσουμε το κείμενο μας με μια αρχική σελίδα όπου μπορούμε να αναφέρουμε τον τίτλο του αλλά και τα επιμέρους στοιχεία μας. Επιπλέον μπορούμε να εισάγουμε και την ημερομηνία συγγραφής αν θέλουμε ειδάλως αν δεν το κάνουμε θα χρησιμοποιηθεί η τρέχουσα ημερομηνία ως ημερομηνία συγγραφής.

\title{Cerebrux - Μάθε παιδί μου Linux}
\author{Εσείς}
%\date{Η ημερομηνία που θέλουμε} %κάνοντας uncomment ορίζουμε την ημερομηνία που θέλουμε

Προσοχή!!! Αν ένα κείμενο το γράφουμε πολλές μέρες τότε κάθε φορά η ημερομηνία θα αλλάξει αν δεν ορίσουμε εμείς αυτή που θέλουμε ή δεν ορισουμε καθόλου. Για να μην έχουμε καθόλου ημερομηνία εισάγουμε την εντολή \date{} χωρίς ημερομηνία ανάμεσα από τα άγκιστρα.

O τίτλος μας θα εμφανιστεί μόλις τοποθετήσουμε τη γραμμή \maketitle κάτω από το \begin{document} .

Κεφάλαια, μέρη και υπομέρη

Γενικός κανόνας όταν γράφουμε κείμενα, είναι να τα κάνουμε όσο το δυνατό πιο δομημένα γίνεται. Καλό είναι να ακολουθείται η λογική του Κεφάλαιο —> Μέρος —-> υπομέρος . Εδώ έχουμε αρκετή άνεση και μεγάλη ευκολία γιατί δε χρειάζονται πολλά πολλά για να ξεκινήσουμε να γράφουμε αρκεί να δώσουμε

\chapter{ονομα κεφαλαίου}

για να πάρουμε το πρώτο μήνυμα λάθους (εσκεμμένα) γιατί το {article} που ορίσαμε στο \documentclass εξ ορισμού δεν έχει κεφάλαια (γιατί μιλάμε για μικρά κείμενα) αλλά αντί αυτόυ έχει sections και subsections. Αν θέλουμε να έχουμε όλη τη γκάμα (κεφάλαια–>μέρη–>υπομέρη) αντικαθιστούμε το {article} με {book} και δουλεύουμε κανονικά. Τα sections εξ ορισμού έρχονται αριθμημένα κάτι που μερικές φορές δεν είναι αναγκαίο. Για να μην έχουμε αριθμημένα sections δίνουμε

\section*{Τίτλος}

Footnotes (σημειώσεις υποσελίδου)

Πόσες φορές χρειάστηκε να βάλετε μια σημείωση στο κάτω μέρος της σελίδας σας και πόσο αυτό σας εκνεύριζε με τους συμβατικούς κειμενογράφους; Πλέον αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα γιατί μέσω της εντολής \footnote εισάγουμε τη σημείωση που θέλουμε και μάλιστα με την ανάλογη αρίθμηση χωρίς να ψαχνόμαστε να μετράμε αν χάσαμε κάποιο αριθμό (το οποίο είναι γενικό χαρακτηριστικό της LaTeX, δηλαδή η αρίθμηση είναι αυτόματη και ολόσωστη). Εμείς δώσαμε

\footnote{\url{https://el.wikipedia.org/wiki/Linux}}

για να επιτύχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Αλλάζοντας το είδος της γραμματοσειράς

Όπως παρατηρήσαμε και στο κείμενο για να αλλάξουμε το είδος της γραμματοσειράς, αρκεί μόνο να συμπεριλάβουμε το κείμενο στα άγκιστρα της αντίστοιχης εντολής. Δηλαδή για έντονα (bold) γράμματα δίνουμε

\textbf{Τo κείμενο μας}

Ενώ για πλάγια (italics)

textit{το κείμενο μας}

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι περισσότερες εντολές τις LaTeX μπορούν να συνδυαστούν μεταξύ τους, εν προκειμένω αν θέλουμε να έχουμε έντονα πλάγια γράμματα θα δώσουμε

\textbf{\textit{Το κείμενο μας}}

Τι μάθαμε

Στο σημερινό άρθρο μάθαμε τα βασικά για να στήσουμε ένα κείμενο με τη χρήση των πακέτων που τοποθετήσαμε στο preamble αλλά και εμπλουτίσαμε τις γνώσεις μας με εντολές για την καλύτερη μορφοποίηση του κειμένου. Επίσης είδαμε κάποια τρικ για να αποφύγουμε ορισμένες σπαζοκεφαλιές που ενδεχομένως να μας δημιουργούσαν εκνευρισμό.

Σε επόμενα άρθρα θα αναφερθούμε στη βιβλιογραφία, πως κάνουμε τις λίστες αλλά και πως μπορούμε να έχουμε εικόνες δίπλα από το κείμενο μας. Προτού κλείσουμε να υπενθυμίσω ότι αυτή η σειρά άρθρων έχει εισαγωγικό χαρακτήρα και ο βαθμός ενασχόλησης καθορίζει σημαντικά την επιτυχία του όλου εγχειρήματος.

Ευπρόσδεκτες οι προτάσεις σας μαζί με τις όποιες παρατηρήσεις.