Ubuntu: Unity or not the Unity?

Το ερώτημα τίθεται συνήθως με την μορφή «Unity or not Unity», αλλά στην προκειμένη περίπτωση το θέμα είναι αν το πρόβλημα στο οποίο έγινε τόσος ντόρος είναι το Unity ή δεν είναι το Unity.

Ας τα πάρουμε λίγο από την αρχή για να καταλάβουν και οι μη μυημένοι στο πώς και γιατί το Ubuntu κατάφερε να είναι συνώνυμο του Desktop Linux και γιατί μια απόφαση αλλαγής πορείας σε αυτή την διανομή Linux προκαλεί τόσες συζητήσεις.

Αν κάποιες ορολογίες σας φαίνονται περίεργες ρίξτε μια ματιά σε ένα σύντομο, απλό οδηγό με μερικές από τις βασικές έννοιες που χρησιμοποιούνται από τους χρήστες του Linux που βρίσκεται εδώ.

To Linux είναι ένα ανοιχτού κώδικα (open source)/ελεύθερος πυρήνας (αναπτύσσεται από την Linux Foundation και την κοινότητα) με τον οποίο μπορεί ο καθένας να το χρησιμοποιήσει για οποιοδήποτε σκοπό (από διάφορες μικροσυσκευές μέχρι ένα πλήρες λειτουργικό σύστημα) αρκεί να σέβεται τις ελευθερίες που θέτει η άδεια GPL2 συν κάποιες επιπλέον άδειες που συνοδεύονται από τα εργαλεία που περικλείει.

Ωραία μέχρι εδώ αλλά μας μένει μόνο το γραφικό περιβάλλον. Εδώ υπάρχουν «άπειρες» λύσεις που μπορούν να κάτσουν πάνω στον πύρινα και να δώσουν ένα πλήρες σύστημα στον τελικό χρήστη. Δύο από τις μεγαλύτερες κοινότητες που αναπτύσσουν γραφικό περιβάλλον είναι οι κοινότητες προγραμματιστών του KDE και GNOME.

Τελευταία χρειαζόμαστε και προγράμματα που είναι απαραίτητα για την καθημερινή χρήση του συστήματός μας. Αυτά τα προγράμματα έρχονται σε 3 βασικές μορφές DEB, RPM και πηγαίος κώδικας.

Αν και τα γραφόμενα αποτελούν υπεραπλουστευμένη περιγραφή, δεν παύει να είναι ο βασικός άξονας στον οποίο αν κάποιος ενδιαφέρεται να φτιάξει ένα λειτουργικό σύστημα, μπορεί να το κάνει από τα παραπάνω 3 βασικά στοιχεία (πυρήνας, γραφικό περιβάλλον, πακετάρισμα εφαρμογών)

Εν αρχή ήταν ο πυρήνας….

Όλη αυτή η σύνθεση και η ελευθερία που δόθηκε στον κόσμο ήταν η αιτία να δημιουργηθούν οι λεγόμενες διανομές (distributions). Οι τρεις γίγαντες όμως που τα ξεκίνησαν όλα είναι το Slackware, το Debian και το Red Hat Linux. Από αυτές το Debian συγκεντρώνει την μεγαλύτερη κοινότητα προγραμματιστών και χρησιμοποιείται για την δημιουργία μετα-διανομών.

Με την έννοια μετα-διανομές εννοούμε νέες διανομές που παίρνουν το Debian ως βάση και επάνω του φτιάχνουν μια νέα διανομή Linux.

O Mark Shuttleworth το 1990 ως ένας απο τους πάμπολλους προγραμματιστές του Debian ήταν από τους θαυμαστές της σταθερότητας και του μοντέλου ανάπτυξης του Debian.

Αφού πούλησε την εταιρία του (Thawte) στην VeriSign, τον Δεκέμβριο του 1999, για περίπου 600 εκ.δολάρια, τον Μάρτιο του 2004 ίδρυσε την Canonical. Την ίδια χρονιά η εταιρία παρουσίασε στον κόσμο το Ubuntu, ένα νέο λειτουργικό σύστημα βασισμένο στο Debian Linux (όπως είχαν κάνει και άλλες εταιρίες όπως η RedHat, η Novell, Linspire, Xandros κλπ.).

Όλα αυτά τα χρόνια μέχρι τον Μάρτιο του 2010 ήταν ο πρόεδρος της Canonical. Τον Μάρτιο του 2010 αποφάσισε να «κατέβει» από την καρέκλα του και να ασχοληθεί αποκλειστικά με το design και την χρηστικότητα του Ubuntu. Οι αποφάσεις και οι κατευθύνσεις που έδινε στο Ubuntu προκάλεσαν και προκαλούν αντιδράσεις στην κοινότητα χρηστών και προγραμματιστών.

Όλες οι αντιδράσεις είναι λογικές να συμβαίνουν, αν αναλογιστούμε το γεγονός ότι το Ubuntu βασίζεται στην συντριπτική του πλειοψηφία στους προγραμματιστές που αναπτύσσουν το Debian Linux και το GNOME γραφικό περιβάλλον.

Το Ubuntu από τις απαρχές του περιόρισε κάποιες ελευθερίες που είναι συνηθισμένη οι κοινότητα των χρηστών :

• Μια εφαρμογή για κάθε δουλειά.
• Ένα γραφικό περιβάλλον.
• Κλειστού κώδικα drivers.
• Προκαθορισμένος τρόπος εγκατάστασης λειτουργικού.

Ίσως για τους περισσότερους από εμάς τα παραπάνω να φαίνονται λογικές κινήσεις, αλλά για εκείνη τη εποχή ήταν ενάντια στην όλη φιλοσοφία του ελεύθερου λογισμικού οπού την τελική απόφαση για τις εφαρμογές, το γραφικό περιβάλλον, για κλειστού κώδικα εφαρμογές και τον τρόπο εγκατάστασης του λειτουργικού την έπαιρνε ο τελικός χρήστης.

Εκείνη την εποχή οι διανομές ήταν πλουραλιστικές με την απόλυτη έννοια της ελευθερίας επιλογών. Η Canonical αποφάσισε πως οι «πολλές επιλογές» προκαλούν σύγχυση στο υποψήφιος χρήστη του Ubuntu Linux, οπότε έπρεπε αυτή να προκαθορίσει την μορφή που θα έχει το τελικό προϊόν και όχι ο χρήστης.

… και μετά ήρθε η μετάλλαξη…

Η αλλαγές όμως δεν σταμάτησαν εκεί και συνέχισαν σε μια κατεύθυνση που για πολλούς είναι αιρετική ενώ για τους υπόλοιπους επαναστατική. Τα πυρά βέβαια πηγαίνουν στον Mark Shuttleworth, για τις όποιες επιλογές και αποφάσεις έχει πάρει για την πορεία του Ubuntu.

Δεν είναι λίγες οι φορές που τον έχουν κατηγορήσει ότι προσπαθεί να φτιάξει το Mac OS στον κόσμο του Linux και να τον χαρακτηρίζουν ως ο Steave jobs του linux.

Πίσω από τις επιλογές που κάνει βρίσκεται η έννοια του «brand«(μάρκα). Ως οικονομολόγος που είναι ο Mark Shuttleworth, γνωρίζει ότι το χτίσιμο ενός «brand name» είναι μια επίπονη διαδικασία για όλες τις εταιρίες. Το brand που θέλει να επιτύχει είναι να καταφέρει αυτό που όλες οι διανομές επιθυμούν, ενδόμυχα… να ταυτιστούν με την έννοια «Desktop Linux». Να βλέπει ο κόσμος το σηματάκι του Ubuntu και να λέει «να αυτό είναι καλύτερο λειτουργικό και είναι linux».

Τα πρώτα λιθαράκια έχουν ήδη μπει προς αυτή την κατεύθυνση:

• Χρήση ενός προγράμματος για κάθε αντίστοιχη δουλειά, by default
• Χρήση του MeMenu για ενοποίηση Mail, Messenger και Social Networks σε ένα ενιαίο περιβάλλον.
• Χρήση ενός Notification area και Notification Balloon οπού κάθε εφαρμογή θα ενημερώνει σε ένα ενιαίο περιβάλλον για ότι συμβαίνει μέσα στο λειτουργικό εμφανίζοντας για 5 δεύτερα ένα μήνυμα (πχ. έχεις νέο mail, νέο μήνυμα στο twitter ή στο facbook) το οποίο δεν εμποδίζει τον χρήστη στις δουλειές που κάνει εκείνη την ώρα.
• Χρήση καινούριας επαγγελματικής γραμματοσειράς με το όνομα Ubuntu Fonts
• Έφτιαξε το Ubuntu One για την διαδικτυακή αποθήκευση των αρχείων, επαφών, σημειώσεων και σελιδοδεικτών ώστε ο χρήστης να έχει πρόσβαση από παντού στα αγαπημένα του αρχεία.
• Παράλληλα έφτιαξε το Ubuntu One for Smartphones (για Android, iPhone κλπ) αλλά και Ubuntu for Windows
• Έφτιαξε το Music Store (τύπου iTunes) από όπου μπορεί να αγοράσει ο χρήστης την αγαπημένη του μουσική
• Έφτιαξε Ubuntu Software Center μέσω του οποίου με ένα κλικ ο χρήστης μπορεί να εγκαταστήσει χιλιάδες δωρεάν εφαρμογές και του πρόσθεσε/προσθέσει και εμπορικές εφαρμογές

Φέτος όμως στο ετήσιο Ubuntu Developer Summit η αλλαγές που ανακοινώθηκαν προκάλεσαν τις μεγαλύτερες συζητήσεις.

Πέρα από την προσθήκη εμπορικών εφαρμογών στο Software Center, όπως ανακοινώθηκε και μέσο του blog του Mark Shuttleworth το Ubuntu θα έχει ως γραφικό περιβάλλον το Unity και από κάτω του ως μηχανή γραφικών θα τρέχει το Wayland και όχι το X server.

Όπως πολλοί έχουν σημειώσει και αλλού η Canonical με αυτή την απόφαση θα βγει είτε χαμένη η θα κατακτήσει το desktop του μέσου χρήστη. Η επιλογή νέου γραφικού περιβάλλοντος φαίνεται μονόδρομος για να χτίσει το brand. To γραφικό περιβάλλον είναι αυτό που σε ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους και αποτελεί την ταυτότητά σου στον έξω κόσμο. Όταν βλέπει ο κόσμος έναν υπολογιστή, εύκολα καταλαβαίνει αν είναι Windows ή Mac. Σειρά έχει η Canonical να φτιάξει κάτι δικό της, που να το γνωρίζει και να μπορεί να το υποστηρίξει τεχνικά.

Το Gnome γραφικό περιβάλλον έχει τους δικούς του προγραμματιστές και έχουν την δικιά τους πορεία/ατζέντα. Δεν μπορεί λοιπόν να βασίζεται εξολοκλήρου στο Gnome. Το τελικό προϊόν (Ubuntu) που βγάζει πρέπει να το γνωρίζει καλά (τεχνικά και λειτουργικά) και να το έχει φτιάξει η ίδια. Επομένως το Unity όπως το βλέπει η Canonical, είναι η μόνη λύση για να παρουσιάσει ένα «Ολοκληρωμένο Προϊόν». Ένα ενιαίο γραφικό περιβάλλον για Ubuntu Desktop, Ubuntu Netbook και Ubuntu tablet.

Όμως… υπάρχει ένα όμως…

Όπως αναφέρει ο τίτλος που έχω γράψει, το Unity γραφικό περιβάλλον δεν είναι το πρόβλημα στο οποίο έχουν αναλωθεί οι συζητήσεις γύρο από την πορεία που έχει λάβει το Ubuntu Linux. Αυτό αποτελεί ένα απειροελάχιστο εμπόδιο σε σχέση με τα εμπόδια που έχει μπροστά της η Canonical για να μπει το όνομα της δίπλα από την Microsoft και την Apple ως η τρίτη μεγαλύτερη προμηθευτής λειτουργικού συστήματος για υπολογιστές.

Αυτό που χρειάζεται είναι

• Περισσότερη βάση χρηστών για να προσελκυσθούν περισσότεροι προγραμματιστές και εταιρίες

Με περισσότερους χρήστες, έρχονται περισσότεροι προγραμματιστές άρα περισσότερες εταιρίες που θα αναπτύσσουν εργαλεία για το Ubuntu Linux.

• Πλατφόρμα ανάπτυξης εφαρμογών (IDE, SDK, Framwork, API κλπ.)

Αν και όλες σχεδόν οι γλώσσες προγραμματισμού υποστηρίζονται από το Linux και ως γνωστόν είναι ο παράδεισος των προγραμματιστών, όμως δεν υπάρχει ένα στάνταρτ περιβάλλον ανάπτυξης προγραμμάτων.

Αυτό είναι εφιάλτης για τον υποψήφιο προγραμματιστή που θέλει να αναπτύξει μια εφαρμογή για το Ubuntu. Για παράδειγμα αν ήθελε να αναπτύξει για Windows θα πήγαινε στη σελίδα της Microsoft ενώ αν θέλει να αναπτύξει μια εφαρμογή για Mac OS θα πήγαινε στη σελίδα της Apple. Κάτι αντίστοιχο για το Ubuntu δεν υπάρχει. Βέβαια υπάρχει η αναζήτηση στο Google αλλά θα χαθεί με τις άπειρες επιλογές που δίνει το Linux για προγραμματισμό.

• Εύκολη δημιουργία πακέτων εγκατάστασης προγραμμάτων

Το σύστημα πακέτων που χρησιμοποιεί το Ubuntu βασίζεται στο Debian. Δεν είναι όμως εύκολο να δημιουργήσει κάποιος πακέτα deb έστω και αν η κοινότητα προγραμματιστών έχει δημιουργήσει εργαλεία όπως το Debrate πολλές φορές το αποτέλεσμα δεν θα είναι αυτό που επιθυμεί ο προγραμματιστής. Παρά την δυσκολία αυτή όμως είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι 4000 περίπου άτομα που δεν είναι προγραμματιστές έχουν ανεβάσει πακέτα που είναι έτοιμα προς εγκατάσταση.

• Εύκολη δημοσίευση το προγραμμάτων από τους προγραμματιστές

Αν και το Software Center αποτελεί τον καλύτερο τρόπο για να δημοσιεύσει κάποιος το λογισμικό του, η διαδικασία αποδοχής από την Canonical του υποψηφίου λογισμικού για να μπει στο Software Center κρατάει από 2 έως 8 μήνες σε αντίθεση με το Android και το iOS που δεν ξεπερνάει συνήθως τις 2 βδομάδες.

• Ευκολία επικοινωνίας τελικού χρήστη με τον προγραμματιστή κάποιου προγράμματος

Ήδη το Launchpad διαθέτει 20.000 projects που αναπτύσσονται από διάφορες κοινότητες ανά τον κόσμο. Πόσοι όμως από τους χρήστες του Ubuntu γνωρίζουν τι είναι το Launchpad ? Αυτό που πρέπει να γίνει είναι ο προγραμματιστής να μπορεί να έρχεται ευκολότερα σε επικοινωνία με τον τελικό χρήστη από τον οποίο θα λαμβάνει feedback για την χρηστικότητα και τυχόν προβλήματα του λογισμικού.

Τα παραπάνω εμπόδια για περαιτέρω διείσδυση του Ubuntu στην αγορά αποτελούν τον βασικό άξονα στον οποίο θέλει να κινηθεί η Canonical. Ας αναλογιστούμε επίσης την ανταγωνιστική αγορά στην οποία θέλει να καταξιωθεί ως εταιρία:

• Στα 6 χρόνια ζωής του Ubuntu τα διαθέσιμα προγράμματα μέσο του Software Center από 300 περίπου προγράμματα πλέον διαθέτει περίπου 4000 προγράμματα
• Σε 2 περίπου χρόνια το Android Linux διαθέτει περισσότερα από 100.000 προγράμματα ενώ το iOS (iphone) διαθέτει κοντά στα 300.000 προγράμματα
• Τέλη Νοεμβρίου η Apple θα παρουσιάσει το δικό της Software Center για το Mac OS, με όνομα Mac AppStore
• To Windows 8, θα έχει και αυτό το δικό του Software Center, με όνομα Windows Store
• Η Google σε λίγο καιρό θα παρουσιάσει το Chrome OS, ένα λειτουργικό σύστημα (βασισμένο στο Ubuntu Linux) ειδικά διαμορφωμένο για Netbooks.

Το 2010 ήταν όντως η χρονιά του Ubuntu και με την τελευταία έκδοση του, την 10.10 η οποία δόθηκε στην δημοσιότητα στις 10 και 10 το πρωί της 10 ημέρας του 10 μήνα του 10 έτους, σφράγισε για άλλη μια φορά την θέση της ως η ποιο δημοφιλής διανομή.

Όπως γίνεται αντιληπτό, το 2011 οι μάχες που πρέπει να δώσει είναι σε πολλά μέτωπα και είναι λογικό να δέχεται επικρίσεις, αφού όπως είπαμε περίπου το μεγαλύτερο μέρος του κώδικα του λειτουργικού συστήματος αναπτύσσεται από κοινότητα προγραμματιστών και συγκεκριμένα από αυτή του Debian.

Εδώ να σημειώσω ότι παρά του ότι «εκμεταλλεύεται» κατά κάποιον τρόπο την ανάπτυξη από την κοινότητα και έχει πάρει διαφορετικές και αντιφατικές με την φιλοσοφία του open source αποφάσεις, ουδέποτε πούλησε το λειτουργικό σύστημα όπως γίνεται με το Windows και το Mac OS. Οποιοσδήποτε μπορεί να το κατεβάσει και να το εγκαταστήσει στον υπολογιστή του δωρεάν.

Τελειώνοντας είναι σημαντικό να δείτε εκ τον έσω πως σκέφτεται η Canonical την ανάπτυξη του Ubuntu στο παρακάτω 20 λεπτό βίντεο (αγγλικά) από την ομιλία του Matthew Paul Thomas υπεύθυνου στον τομέα Ηuman Ιnterface design και του Evan Dandrea.